دموراژ (Demurrage) یک اصطلاح رایج در صنعت حمل و نقل دریایی است که به هزینه‌های اضافی تحمیل‌شده به صاحب کالا یا اجاره‌کننده کشتی به دلیل تأخیر در تخلیه یا بارگیری کشتی در بندر اشاره دارد. این هزینه‌ها زمانی اعمال می‌شود که کشتی یا کانتینر بیش از زمان تعیین‌شده در قرارداد، در بندر باقی بماند.
اهمیت دموراژ
دموراژ به عنوان یک ابزار اقتصادی برای تشویق به تخلیه و بارگیری سریع و کارآمد کشتی‌ها عمل می‌کند. این هزینه‌ها به منظور جبران خسارت‌هایی است که به دلیل تأخیر در استفاده مجدد از کشتی به مالک آن وارد می‌شود.
اجزای اصلی دموراژ
- زمان آزاد (Free Time): مدت زمانی که برای تخلیه یا بارگیری کشتی بدون اعمال هزینه‌های دموراژ تعیین شده است. این زمان بسته به توافق بین طرفین می‌تواند متغیر باشد.
- نرخ دموراژ: هزینه‌ای که به ازای هر روز تأخیر بعد از پایان زمان آزاد اعمال می‌شود. این نرخ‌ها معمولاً در قرارداد حمل و نقل تعیین می‌شوند و می‌توانند بسته به نوع کالا، کشتی و شرایط قرارداد متفاوت باشند.
عوامل مؤثر بر دموراژ
- تأخیر در بندر: ممکن است به دلیل ازدحام بندر، کمبود تجهیزات تخلیه و بارگیری یا مشکلات دیگر، تأخیر ایجاد شود.
- مشکلات اسنادی: عدم تکمیل یا ارسال به موقع اسناد مورد نیاز برای تخلیه یا بارگیری می‌تواند باعث تأخیر و اعمال دموراژ شود.
- مسائل گمرکی: بررسی‌های طولانی گمرکی یا مشکلات مربوط به ترخیص کالا نیز می‌توانند به تأخیر منجر شوند.
تفاوت بین دموراژ (Demurrage) و ارسال (Dispatch)
دموراژ هزینه‌ای است که به دلیل تأخیر در تخلیه یا بارگیری اعمال می‌شود، در حالی که دیسپچ (Dispatch) پاداشی است که به صاحب کشتی پرداخت می‌شود اگر تخلیه یا بارگیری زودتر از زمان مقرر انجام شود.
مثال از دموراژ
فرض کنید یک کشتی باربری برای تخلیه بار خود به یک بندر می‌رسد و در قرارداد حمل و نقل، زمان آزاد برای تخلیه بار 5 روز تعیین شده است. اگر تخلیه بار به دلیل مشکلات بندری یا سایر عوامل 8 روز طول بکشد، 3 روز اضافه به عنوان تأخیر محسوب می‌شود و هزینه‌های دموراژ برای این 3 روز محاسبه و به صاحب کشتی پرداخت می‌شود.
جمع‌بندی
دموراژ یک هزینه اضافی است که به دلیل تأخیر در تخلیه یا بارگیری کشتی اعمال می‌شود و به عنوان یک ابزار اقتصادی برای تشویق به کارآمدی در عملیات بندری استفاده می‌شود. این هزینه‌ها معمولاً بر اساس نرخ‌های تعیین‌شده در قرارداد و مدت زمان تأخیر محاسبه می‌شوند و نقش مهمی در مدیریت زمان و هزینه‌های حمل و نقل دریایی دارند.
